Elke dag werken leraren, middenmanagers, schoolleiders en bestuurders vol energie aan beter onderwijs voor hun leerlingen/studenten. Dat leidt vaak tot mooie inzichten, maar er ontstaan ook steeds complexere uitdagingen en problemen. Dat vraagt een continue focus op professionele- en teamontwikkeling, zodat men gezamenlijk kan inspelen op die veranderingen.
Actieleren is een leer- en verandermethodiek die scholen (bestuur, leiding en medewerkers) activeert en inspireert om de kwaliteit van het onderwijs, de mate van samenwerking en de professionele ontwikkeling verder te verbeteren. Deze praktijkgerichte aanpak helpt bij:
In elke organisatie, maar zeker ook in het onderwijs, krijgt men dus te maken met complexere problemen en uitdagingen. Het enerzijds omgaan met onzekerheid, complexiteit, diversiteit en anderzijds het realiseren van vernieuwingen vraagt om een attitude die leren en presteren omarmt.
Hoe bouw je als directeur aan een Professionele Leergemeenschap die presteren en leren in de school verbindt?
Het centraal stellen van de deskundigheid van de medewerkers, de aangeleerde werkmethoden en de wijze van organiseren heeft de individuele ontwikkeling altijd enorm gestimuleerd. Alleen zijn de hedendaagse vraagstukken niet alleen meer alleen de verantwoordelijkheid van bestuur of directeur, maar vraagt dit om samenwerkende en probleemoplossende competenties.
Om dat voor elkaar te krijgen geeft onze slogan “Van individuele actie naar collectieve prestatie” de ambitie weer. De realisatie ervan vraagt toekomstbestendige vaardigheden en balans in de rollen: leiderschap, coaching en management. Dit wordt niet alleen gevraagd van niet alleen van de leidinggevenden, maar van alle medewerkers. Maar de vraag is dan: Hoe doe je dat?
Hans Ploeg CM is basisschooldirecteur en staat voor complexe veranderingen. Hieronder niet alleen zijn succesverhaal, maar ook zijn uitdagingen.
Basisschool Helmgras is ontstaan als gevolg van een fusie van twee basisscholen. Directeur Hans Ploeg is gevraagd van deze fusie een succes te maken. De uitdagingen zijn naast de fusieperikelen enorm. Naast een cultuurverandering moest ook de kwaliteit van het onderwijs omhoog.
Hans is een actiegerichte manager, extrovert en daadkrachtig. Dit heeft voordelen, maar ook uitdagingen. Te snel oplossingen implementeren, zelfstandig besluiten nemen veroorzaakte weerstand. Hij ging op zoek naar een methode die leren en presteren kon verbinden.
De vonk sloeg over
Na kennis gemaakt te hebben met Actieleren sloeg bij Hans de vonk over. Hij besefte dat hij de uitdagingen en problemen niet uit de weg kon gaan, maar besefte ook dat hij ze niet in z’n eentje kon oplossen. Maar hoe organiseer je dat dan? Hoe krijg ik de medewerkers mee? Hoe merken de kinderen dit? Hoe maken we de ouders enthousiast? Allemaal krachtige vragen die Hans zichzelf steld aan het begin van zijn Teamcoach opleiding.
Na een inspirerende kennismaking met de actieleermethode hebben directie, leerkrachten en Ib’rs van Basisschool Helmgras in Castricum de leermethode omarmd.
Er is gekozen om alle medewerkers een basistraining Actierleren te geven en daarnaast een divers Actieleerteam samen te stellen die de fusie als interne veranderaars zou helpen vormgeven.
Acht leerkrachten en de directie van Helmgras zijn uiteindelijk opgeleid tot Teamcoach Actieleren. De coaches zijn met leerteams (de collega’s) aan de slag te gaan. Tijdens deze sessies heeft men met een gedeelde visie gevormd over het toekomstig onderwijs van de school, samen bepaald welke acties nodig zijn om een professionele leergemeenschap vorm te geven en ontdekt welke leercultuur nu past bij de medewerkers.
Dat laatste was een uitdaging, omdat er vaak wordt gesproken over het onderwijs in het algemeen, maar als medewerker van een basisschool gaat het natuurlijk over de dilemma’s, intenties, consequenties en of impact voor de eigen school. Dicht bij jezelf en gekoppeld aan de resultaten van de medewerkers. Dat geeft energie, motivatie en vernieuwing. Interne coaches gingen dus collega’s in leerteams faciliteren en zij werden in hun nieuwe rol ondersteunt door een supportteam (directie).
Het supportteam bewaakte dat de praktijkvraagstukken en problemen die door leerteams werden opgelost ook een bijdrage leverde aan een succesvolle fusie en de ontwikkeling van een professionele leergemeenschap.
‘Natuurlijk moet je soms moet je als directeur gewoon direct handelen laat dat duidelijk zijn’ zegt Hans. Maar als ik een interventie deed was het vaak om de onderstroom (emotie) of bovenstroom (ratio) van problemen met elkaar te verbinden. Samen betekenis geven aan deze twee werelden.
Inmiddels is er een actiegerichte leercultuur ontstaan. Complexe vraagstukken waar de school me wordt geconfronteerd worden gezamenlijk opgelost.
Ouders, kinderen en bestuur zijn enthousiast over deze nieuwe wind die door de school waait. Actieleren heeft bij Helmgras bijgedragen aan de ontwikkeling van Professionele Leergemeenschap en meer plezier in het werk.
“Actieleren heeft ervoor gezorgd dat wij hier het open gesprek met elkaar hebben leren voeren, gesprekken weer over onderwijs gaan en de juiste problemen op tafel komen. We weten waarom iets moet gebeuren, hoe we dat gaan aanpakken en wat we willen bereiken met als resultaat hogere opbrengsten en minder werkdruk. We hebben met Actieleren gericht gewerkt aan de ontwikkelgebieden: probleemoplossing, persoonlijke ontwikkeling, teambuilding, leiderschapsontwikkeling en een lerende organisatie. Onze beloning is toch wel het predicaat Basisschool Actieleren.”
Hans: ‘Het plan voor volgend schooljaar hebben we samen vormgegeven. We zullen ervoor waken dat de vaardigheden, maar ook de ervaringen die het team heeft opgedaan niet verdwijnen en er constructieve verbinding zal blijven tussen leren en presteren. De fusie is afgerond en zal ik met de leerkrachten werken aan een aanpak om Actieleren in te zetten t.b.v. de talentontwikkeling van de leerlingen.’
Roel Res, leerkracht: “Ik hoop dat mijn leerlingen, ouders en collega’s ervaren dat ik ‘veranderd’ ben. Bij conflicten stel ik mijn oordeel uit, ben nieuwsgierig en stel vragen op het daadwerkelijke probleem te achterhalen. Zodat er een passende oplossing komt voor de kern en niet een pleister voor op de symptomen. Het analyseren van resultaten of reflecteren van lessen met collega’s zijn momenten waarbij ik de ontwikkelde Actieleer-vaardigheden bewust toepas. Ik heb namelijk ervaren dat dit mij, maar vooral de leerling, meer oplevert.”
Actieleren is een leer- en verandermethodiek die leidt tot een hoge mate van leertransfer. Het ondernemen van acties, onbekende problemen aanpakken, nieuwe paden zoeken, risico’s nemen en experimenten aangaan zijn inherent aan deze krachtige leer- en verandermethode.
De deelnemers gaan direct aan de slag met het oplossen van hun actuele praktijkvraagstukken en laten nieuw gedrag zien op de werkvloer. Wij noemen dat boter bij de vis!
Vollekr8 is namens EALC (European Action Learning Centre) de certificerende instantie voor Action Learning Coaches.