Bron: Leve het verschil.
Volgens de bekende theorie van dr. Meredith Belbin zijn er negen teamrollen te identificeren. Daarbij kun je onderscheid maken tussen een functionele, organisatorische en persoonlijke rol. Afhankelijk van de doelstelling, wat je wilt bereiken met een team, heeft ieder team een ideale samenstelling.
Een team bestaande uit alleen maar creatievelingen loopt het risico te verzanden in ideeën. Een team bestaande uit alleen maar uitvoerders loopt het risico veel werkzaamheden te verzetten zonder aansprekend resultaat. Een team dat zich hier bewust van is kan door het toebedelen van taken en functies aansturen op een betere werking van het team met bijbehorend resultaat.
Als je eenmaal hebt ontdekt welke rollen goed bij je passen, dan kan het nog een lange weg zijn om deze talenten te verzilveren in de samenwerking met anderen. Want, een echte Monitor zijn is één ding, maar een goede Monitor zijn is iets anders. Als je dat laatste niet voor elkaar kan krijgen, dan heeft het weinig zin om zo’n rol naar je toe te halen.
Voor elke teamrol die je inhoud en betekenis wil geven in de samenwerking, zijn er bepaalde dingen die je moet willen en moet nastreven, en bepaalde dingen die je beter kunt vermijden, om deze rol zo goed mogelijk ‘in de wereld te zetten’.
Daarom kan het van belang zijn om, als je hebt vastgesteld welke (combinatie van) teamrollen je wilt gaan ontwikkelen, rekening te houden met enkele do’s and dont’s die voor elke rol gelden. Hier volgen enkele suggesties….
Als je een Bedrijfsman bent…
Do
Zorg voor orde, structuur en planmatigheid in alles wat je doet. Let er op dat de doelen goed zijn geformuleerd en dat de taken duidelijk omschreven zijn zodat iedereen weet wat hij of zij moet doen; en weet wat er van hem of haar verwacht wordt de komende tijd. Gebruik je praktische geest en je realisme om de vele plannen en voornemens die ter tafel komen, om te zetten in duidelijke afspraken, die zo SMART mogelijk zijn geformuleerd en zie er op toe dat die ook netjes worden vastgelegd en nageleefd. Hou vast aan een systematische werkwijze, ook als niet iedereen dat begrijpt en waardeert – dat komt mettertijd vanzelf wel. Wees behulpzaam, loyaal en betrouwbaar in het afleveren van het werk dat je op je hebt genomen en laat maar zien dat “een man een man, een woord een woord en een afspraak een afspraak” is, ook als de druk toeneemt en de omstandigheden veranderen.
Don’t
Pas wel op dat je veranderingen niet onnodig in de weg staat. Nieuwe ideeën kunnen noodzakelijk zijn, dus verzet je daar niet tegen omwille van het verzet. Ook als dat betekent dat het allemaal een tijd lang wat minder duidelijk en efficiënt verloopt. Probeer flexibel te blijven, afbrekende kritiek te vermijden (met name op de Brononderzoekers en de Planten) en vertrouw er op dat zich altijd wel nieuwe taken zullen aandienen, die efficiënt zullen moeten uitgevoerd. Hoe moeilijk dat soms ook lijkt, maar voor je het weet heb je de aansluiting met de rest van het team al weer te pakken en zul je je afvragen hoe het ooit anders heeft kunnen gaan.
Als je een Plant bent…
Do
Gebruik je verbeeldingskracht om ideeën te genereren en om nieuwe oplossingen te zoeken voor oude (of nieuwe) problemen. Help het team om eens anders naar bepaalde zaken te kijken, door verbanden te leggen, perspectieven te schetsen en traditionele manieren van denken aan de kaak te stellen. Blijf autonoom denken, ook als het je wel eens eenzaam en onbegrepen maakt. Stel de vragen die niemand anders zou stellen en gebruik je durf en originaliteit om het team op nieuwe sporen te zetten. En probeer deze ideeën zo eenvoudig mogelijk aan het team te communiceren.
Don’t
Pas wel op dat je niet zelf de voornaamste beoordelaar bent van de ideeën die je inbrengt, dat kun je echt beter aan andere teamleden overlaten. Wees ook niet bezitterig met betrekking tot de ideeën die je aanreikt. Want open blijven staan voor dialoog en samenwerking kan helpen voorkomen dat je inspanningen alleen maar je persoonlijke belang en status gaan dienen, in plaats van de behoeften van het team.
Als je een Monitor bent…
Do
Analyseer alle ideeën en voorstellen op hun bruikbaarheid en praktische betekenis. Vraag goed door, en redeneer goed door, tot bijna alle voors en tegens goed in kaart zijn gebracht, zeker als er belangrijke keuzes moeten worden gemaakt. Hou het hoofd koel, blijf objectief en blijf op zoek naar welke argumenten – en de verschillende interpretaties daarvan – het gesprek bepalen. Wees altijd bereid je eigen opvattingen en twijfels te verduidelijken en te verklaren (zodat je niet van onnodig pessimisme kan worden beticht) en accepteer elke ondervraging aan jouw adres net zo bereidwillig als dat je zelf anderen ondervraagt.
Neem de tijd om goed over dingen na te denken – ook als je je onder druk gezet voelt door Vormers, Voorzitters en Bedrijfsmannen. Want uitgerekend jij bent in staat om het team voor belangrijke misstappen te bewaren.
Don’t
Pas op dat je niet zo kritisch wordt, dat niemand meer naar je wil luisteren. Of dat je in voortdurende, hardnekkige debatten verzeild raakt met andere Monitoren of Planten. Als je cynisch of sarcastisch wordt zonder een aannemelijk logica, zullen de mensen je gaan mijden. Laat niet meteen een kritisch of afwijzend geluid horen bij alles wat je hoort, omdat het je overvalt of allemaal te snel gaat. Gebruik je strategische geest om overhaaste en ondoordachte beslissingen te helpen voorkomen, niet om het enthousiasme en de energie van anderen om zeep te helpen.
Als je een Vormer bent…
Do
Zet dingen in beweging. Stel vast wat de doelen zijn, wat je (voor jezelf of met elkaar) wilt bereiken, en formuleer dit in positieve en uitdagende bewoordingen. Zet je natuurlijke eerlijkheid en openhartigheid in om duidelijk te maken waar je staat en wat je wil. Maak duidelijk wat je van je teamleden verlangt en gebruik je durf en je energie om iedereen op scherp te zetten en zijn bijdrage te leveren, zonder uitstel en zonder smoesjes (zoals je die ook van jezelf niet duldt). Hou een scherp oog gericht op wat prioriteiten zijn, en wat niet, en grijp in als de groep teveel afdwaalt van zijn eigenlijke taak. Leg de lat zo hoog als maar enigszins mogelijk is, en laat zien dat je bereid bent tot het uiterste te gaan om het doel te bereiken.
Don’t
Pas op voor onverdraagzaamheid en ongedurigheid ten opzichte van teamleden die minder taakgericht of doelgericht zijn dan jij, zoals Groepswerkers, Zorgdragers en Monitoren. Het opzettelijk kwetsen en krenken van anderen is geen deugd, dus probeer enig gevoel voor humor en relativering te behouden als de zaken tegen zitten of als de situatie kritiek wordt in jouw ogen. Wees niet rancuneus en blijf sportief als iets niet lukt – zie het als een uitdaging om verlies te kunnen nemen en er gesterkt uit tevoorschijn te komen.
Als je een Voorzitter bent…
Do
Tref alle voorbereidingen die nodig zijn om een bijeenkomst georganiseerd te laten verlopen en gebruik je rust, je evenwichtigheid – en als het kan: je natuurlijke gezag – om de teamleden met elkaar in gesprek te brengen. Zorg ervoor dat niemand het gesprek domineert (zeker de Vormers niet) en dat iedereen zijn zegje kan doen. Moedig de teamleden aan om hun rollen op zich te nemen en waardeer ze royaal als ze dit doen. Bewaak de omgangsvormen van de groep, benadruk het belang van constructieve compromissen en probeer zo ‘democratisch’ mogelijk te blijven als het tijd is om de knopen door te hakken.
Don’t
Pas ervoor op dat je niet als persoon met de eer gaat strijken die het team als geheel toekomt, want dat keert zich tegen je. Voel je niet te verheven om je steentje bij te dragen en je eerlijk aandeel aan de dagelijkse werkzaamheden tot je te nemen. En veeg niet te makkelijk alle verschillen van inzicht onder tafel, in een (te haastige) poging om het eens te worden en consensus te bereiken – daar kunnen met name Planten en Vormers erg opstandig van worden.
Als je een Zorgdrager bent…
Do
Zorg voor perfectie in alles wat je doet. Check, check en doublecheck, als je gevoel zegt dat dat belangrijk is, wat anderen daar ook van mogen vinden (ze houden je toch niet tegen). Hou een waakzaam oog op alles wat mis kan gaan en wat de kwaliteit (of de veiligheid) van mensen en dingen in gevaar kan brengen. Gebruik je zorgzaamheid en zorgvuldigheid om anderen in het team, die minder precies en nauwkeurig zijn, te helpen. Zoek een plek waar eind-controlerende werkzaamheden belangrijk zijn, of waar je actief op zoek moet naar details die veel aandacht vragen; naar de kleine dingen die van groot belang zijn voor het eindproduct. Daar komen je rollen goed tot hun recht en zullen ze snel als onmisbaar worden ervaren.
Don’t
Pas ervoor op dat je behoefte om alles te controleren niet een obsessie wordt (voor jezelf en voor anderen). Je kunt nu eenmaal niet álles in de gaten houden: deadlines moeten worden gehaald en prioriteiten gesteld. Ook andere teamleden dan jij hebben daar hun aandeel in en hebben hun verantwoordelijkheden te nemen. Hou in de gaten dat je perfectionisme geen pietluttigheid wordt als je je druk gaat maken over bijkomstigheden en banaliteiten die niet of nauwelijks meer met het werk te maken hebben. Want dan verlies je gauw de aandacht van je collega’s, ook als het er weer een keer écht op aankomt.
Als je een Groepswerker bent…
Do
Probeer een goede teamgeest op te bouwen door oog en oor te hebben voor de gevoelens en behoeften van de andere teamleden. Gebruik je sociale antennes om op te merken wat er om je heen gebeurt en je plooibaarheid om mensen op te vangen als ze niet gezien, gehoord of begrepen worden. Op die manier kun je ze ondersteunen in het ontwikkelen van hun rol en bijdrage. Wees ze nabij – met of zonder woorden – als dat nodig is. Als je open en toegankelijk kunt zijn (en blijven) naar elk teamlid, zul je merken dat je snel een belangrijke bindende factor zult zijn, die tegenstellingen in het team kan overbruggen. Laat maar zien wat solidariteit en onderlinge verbondenheid betekenen kan voor een team, als het meezit én als het tegenzit.
Don’t
Pas ervoor op om te gaan samenspannen met het meest dominante groepslid om conflicten te vermijden. Of om weg te duiken als het plotseling spannend wordt. Of om iemand voor gek te zetten in een poging de sfeer in tact te houden voor de anderen. Want dan is er veel reparatiewerk voor nodig om je naam als bruggenbouwer voor iedereen te herstellen. Wees bereid om de gezelligheid af en toe maar eens te laten voor wat die is, als gevoelens naar elkaar toe moeten worden uitgesproken. Of als de sfeer op korte termijn maar eens wat minder comfortabel moet zijn, om hem op lange termijn te kunnen waarborgen.
Als je een Specialist bent…
Do
Laat zien dat je een bijzondere vaardigheid hebt ontwikkeld in een heel bijzonder onderwerp. Ontwikkel een diepgaande kennis en terzake kundigheid op dit gebied, (veel) meer dan feitelijk nodig is voor je dagelijkse werk, en laat je teamgenoten weten dat ze in dit opzicht helemaal op je kunnen vertrouwen. Hou je kennis en kunde up to date en zorg dat je naam als (een van) de beste(n) op dit gebied onbetwist is, indien nodig door het volgen van speciale cursussen en opleidingen.
Don’t
Pas ervoor op dat je je teamleden niet verdrinkt in een veelheid van (achtergrond)informatie als ze om iets eenvoudigs hebben gevraagd. Dat zal ze allen maar in de war brengen en frustreren. Wees welbewust eenzijdig als je dat wil, maar niet eenkennig: laat je niet verleiden laatdunkend te spreken over de specialismen van anderen, of zelfs te doen alsof die niet (zouden moeten) bestaan. Je bent tenslotte altijd onderdeel van een groter geheel en je weet maar nooit hoe het werk van anderen aan jouw werk betekenis kan geven. Wees niet defensief als het om je kennisgebied gaat. Als je grenzen gesloten zijn, en blijven, zal men uiteindelijk toch ergens anders gaan aankloppen.